Czym jest jaskra i jak ją leczyć?

Uszkodzenie nerwu wzrokowego a jaskra

Pojęcie nerwu wzrokowego jest kluczowe do zdefiniowania, aby móc zrozumieć, jaką szkodę wyrządza organizmowi jaskra, której cechą charakterystyczną jest postępujący zanik tego nerwu. Najprościej rzecz ujmując, nerw wzrokowy jest łącznikiem pomiędzy okiem a mózgiem, przesyłającym impulsy wzrokowe z siatkówki do kory mózgowej. Jest pośrednikiem pomiędzy chemiczną a elektryczną częścią procesu widzenia – pierwszy to rozkładanie pod wpływem światła barwników zawartych w czopkach i pręcikach siatkówki, drugi to przetwarzanie tego bodźca przez mózg. Jeśli nerw wzrokowy działa prawidłowo, około 83% z rozciągającego się pola widzenia dociera do mózgu w postaci finalnego obrazu.

Jaskra powoduje, że w polu widzenia osoby chorującej pojawiają się ubytki. Dzieje się tak z tego względu, że choroba zwiększa ciśnienie w gałkach ocznych, zaburzając krążenie cieczy w wewnętrznej komorze oka (swobodny przepływ cieczy reguluje ciśnienie). Gdy przepływ ulega zaburzeniu, ciecz gromadzi się, ciśnienie wzrasta, a nerw wzrokowy zostaje uszkodzony. Jeśli dojdzie do jego całkowitego zniszczenia, chory traci zdolność widzenia. Prawidłowe ciśnienie w oku mieści się w przedziale od 10 do 21 mm Hg, przy czym należy zaznaczyć, że w przypadku niektórych typów jaskry ciśnienie w tzw. „normie” może być zbyt wysokie, co prowadzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego.

Przyczyny jaskry

Wysokie ciśnienie w gałce ocznej to pierwsza, najczęstsza i bezpośrednia przyczyna jaskry. Z obserwacji i badań medyków wynika jednak, że na występowanie tej choroby wpływa również cukrzyca, miażdżyca, hiperlipidemia, krótkowzroczność z wadą powyżej -4 dioptrii (wtedy występują zmiany w siatkówce i naczyniówce oka), genetyczne obciążenie chorobą, długotrwały stres, migreny, wysokie ciśnienie lub bardzo niskie tętnicze. Przyczyny jaskry upatruje się także w niedokrwieniu nerwu wzrokowego (w wyniku niskiego ciśnienia, przewlekłego stresu lub zaburzeń lipidowych) lub gdy kąt przesączania jest bardzo wąski (na ogół ze względów genetycznych), co powoduje wzrost ciśnienia w oku.  Ostra jaskra w przypadku obecności wąskiego kąta przesączania, może także wystąpić na skutek nagłego poszerzenia źrenicy, np. w bardzo silnym stresie, jeśli przepływ cieczy nagle zostanie uniemożliwiony.

Najogólniej jaskrę można wytłumaczyć zwiększeniem ciśnienia w gałce ocznej, ostatecznie jednak przyczyn choroby może być bardzo wiele.

Objawy jaskry

Jaskra może przebiegać bezobjawowo – i często tak właśnie dzieje się na początku choroby. Bezdyskusyjne powodem do niepokoju są bóle oczu i głowy, pogorszenie widzenia czy wrażenie zawężonego pola widzenia. Ważnym sygnałem jest utrata zdolności postrzegania tego, co znajduje się na obrzeżach pola widzenia, z tego względu, że jaskra atakuje w pierwszej kolejności włókna, które odpowiadają za widzenie obwodowe. Nie można pominąć także wyczulenia na objawy pojawiające się w przypadku nagłego ataku jaskry (jaskry ostrej) jak bardzo silny ból oka z pogorszeniem ostrości wzroku, twardość gałki ocznej, jak również mdłości, a nawet wymioty oraz silne bóle głowy.

Rodzaje jaskry:

• jaskra pierwotna zamkniętego kąta,
• jaskra wtórna zamkniętego kąta,
• jaskra pierwotna otwartego kąta.
• jaskra wtórna otwartego kąta.

Leczenie jaskry: laseroterapia

Leczenie jaskry w uproszczeniu polega na obniżaniu ciśnienia w gałce ocznej (ciśnienie w gałkach ocznych chorego powinno być wręcz niższe, niż ciśnienie w normie), a czynić to można za pomocą następujących typów laseroterapii:

• Laser SLT

Prowokuje mechanicznie mechanizmy odnowy oka, rozbijając impulsami światła niskoenergetycznego  melaninę w ściśle wybranych komórkach oka; w ten sposób naturalne mechanizmy odbudowy komórek oka zostają uruchomione, komórki się odbudowują, przepływ cieczy wzrasta, a w konsekwencji normalizuje się ciśnienie w gałce ocznej. Do zastosowania lasera brakuje szczególnych przeciwskazań (wyjątek dzieci i pacjenci z oczopląsem), a sam zabieg, choć nie jest bolesny, może powodować przejściowy dyskomfort w widzeniu, z tego też względu po zabiegu zalecany jest odpoczynek.

• Laser MLT

Polega na stymulowaniu obszaru gałki ocznej odpowiedzialnego za odpływ płynu z przedniej komory oka (tzw. beleczkowanie), co przyczynia się do zwiększenia przepływu płynu, a w konsekwencji obniżenia ciśnienia w gałce ocznej. Zabieg nie wymaga przygotowań. Jest bezbolesny, choć może wystąpić dyskomfort po użyciu żelu potrzebnego do zabiegu; dyskomfort może powodować także podanie preparatu zwężającego źrenicę. Przed zabiegiem należy wykonać badanie stwierdzające, czy zmiany chorobowe beleczkowania nie wykluczają zastosowania lasera.

• Irydotomia

Wykonywana na oczach, którym grozi całkowite zamknięcie kąta przesączania, co grozi nagłymi atakami jaskry. Przed zabiegiem należy przejść kwalifikację próby ciemniowej, wykonanej tomografem do badania przedniego odcinka oka AS-OCT, ewentualnie za pomocą badania UBM. Badania te polegają na obserwacji, pomiarach i wizualizacji kąta przesączania. Zabieg irydotomii polega na wytworzeniu w tęczówce mikroskopijnego otworka za pomocą lasera, by stworzyć swobodną przestrzeń do przepływu cieczy wodnistej. Przeciwskazania do wykonania zabiegu to przymglenie rogówki uniemożliwiające wgląd do komory przedniej oraz duże spłycenie tej komory, co może znacznie  utrudniać/uniemożliwiać zabieg.

Gdzie leczyć jaskrę?

Jaskra jest chorobą, której nie można wyleczyć całkowicie, jednak można znacznie opóźnić jej rozwój. Najpierw należy postawić diagnozę, najczęściej wykonując w poradni okulistycznej szereg badań: m.in. badanie dna oka, pola widzenia, pomiar ciśnienia gałki ocznej. Jaskrę leczyć można na trzy sposoby farmakologicznie, laserowo lub operacyjnie, łącząc – lub też nie – te sposoby. Dobrana terapia determinuje, do jakiej instytucji należy się udać. Zabiegi laserowe oraz pełną diagnostykę choroby wykonamy w Centrum Okulistycznym Optimum w Warszawie, lekarz okulista pomoże także dobrać farmakologię.